Kolesterol Nedir?

Kolesterol, hayvan hücrelerinin zarlarında bulunan ve aynı zamanda kan plazmasında taşınan vücutta özellikle endokrin sistemi ve sindirim sisteminde bir takım görevlere sahip olan yağ benzeri bir maddedir. hayvansal kaynaklı besinlerde bulunan ve bu besinlerin tüketilmesi ile vücuda alınan kolesterol, aynı zamanda vücuttada karaciğer başta olmak üzere ince bağırsak, böbrek üstü bezleri ve üreme organları gibi pek çok dokuda sentezlenebilme özelliğine sahiptir.

Tüm vücut hücrelerinde bulunan ve hücre zarının temel bileşenleri arasında yer alan kolesterolün vücutta pek çok işlevi vardır. Buna karşılık kandaki kolesterol seviyesinin normalin üzerine çıkması kalp, damar hastalıkları ve safra kesesi hastalıkları gibi bir çok hastalığa zemin hazırlar. Kanda biriken kötü kolesterol damar duvarlarına yerleşerek damar tıkanıklarının oluşmasına neden olur. Ayrıca yine normalden yüksek seviyede olan kolesterol, safra kesesinde bulunan bazı maddeler ile birleşerek safra taşlarının oluşumuna yol açabilir. Safra sıvısı kolesterol ve safra tuzundan meydana gelir. İnce moleküllerin ve yağda çözünen A,D,E ve K gibi vitaminlerin emilini sağlar.

Kolesterol Çeşitleri Nelerdir?

Halk arasında kolesterol çeşidi olarak bilinen kavram aslında kolesterolü taşıyan lipoprotein çeşidinin ifade şeklidir. Bu bağlamda kolesterol taşıyan lipoproteinlerin pek çok türü olmasına karşın iyi kolesterol ve kötü kolesterol en yaygın olarak bilinen iki kolesterol türünü oluştur

İyi Kolesterol

İyi kolesterol olarak bilinen HDL(Yüksek yoğunluklu lipoprotein) kolesterol gibi yağ yapıdaki maddelerin doku ve damardan karaciğer hücrelerine taşınmasını sağlar ve bu sayede kolesterolün damar çeperlerinde birikmesini önleyerek kalp ve damar hastalıklarının oluşumunu önleme rolü üstlenir.

Kötü Kolesterol

Kötü kolesterol olarak bilinen LDL (Düşük yoğunluklu lipoprotein) ise dokudaki kolesterolü vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere taşımakla görevlidir. Fakat kanda LDL seviyesinin yükselmesi damarlarda kolesterolün birikmesine neden olarak adlandırılır. Atardamarların duvarında plak oluşması ateroskleroz olarak tanımlanır damar içerisinde yer alan bu plak üzerinde kan pıhtısı toplanma riski mevcuttur. Eğer bu pıhtılar yada plak çeperden koparak serbest hale geçerse kalp veya beyin gibi hayati organların beslenmesinden sorumlu damarlar tıkayabilir. Bu durumun sonucunda ise kişinin yaşamı tehlikeye girer, inme ve kalp krizi gibi ağır problemler yaşayabilir. HDL ve LDL’nin haricinde diğer kolesterol çeşitleri şunlardır;

VLDL (Çok Düşük Yoğunlukta Lipoprotein)

Karaciğerde bulunan lipid gruplarının yağ dokusuna ve kaslara taşınmasında görev alır. VLDL genel olarak trigliseritleri taşıma görevini üstlenir vücudun bu fonksiyon için belli bir miktar VLDL’ye ihtiyaç duyduğu söylenebilir ancak LDL’de olduğu gibi yüksek düzeylerdeki VLDL kolesterolü de damar duvarında plak oluşumuna tetikleyici özellik gösterebilir

Şilomikronlar

En büyük hacme sahip olan lipoprotein grubu olan şilomikronlar, kolesterol lipidlerinin bağırsaklardan emilim sonrasında karaciğere taşınmasını sağlar.

Trigliseridler

Vücüt hücrelerinde bulunan yağların depolandığı formu trigliserid olarak adlandırılır. Kolesterolü hormon üretiminde yada hücre zarında yapısal eleman olarak kullanan hücreler, trigliseritleri bir enerji kaynağı olarak değerlendirir vücudun ihtiyaçından fazla kalori tüketerek beslenen kişilerde vücut bu ekstra metabolik enerjiyi trigliserit olarak depolar. kişi bu şekilde beslenmeye devam ettiği sürece trigliserit seviyelerinde bir yükselme meydana gelir. Trigliserit yüksekliği ise kötü kolesterol için olduğu gibi kalp hastalıkları ve inme gibi ağır sonuçların doğmasına neden olabilir.

Kolesterol Değerleri Kaç Olmalı?

Vücudun normal fonksiyonlarının korunması ve kalp, damar hastalıklarına yakalanma riskinin azaltılabilmesi adına kandaki kolesterol düzeylerinin normal aralıklar içinde olması oldukça önemlidir. Sağlıklı olarak nitelendirilen bir bireyde kandaki LDL düzeyi 130mg/dL’nin altında total kolesterol 200mg/dl’nin altında, trigliserid düzeyi 150mg/dl’nin altında ve HDL düzeyi kadınlarda 40mg/dl erkeklerde ise 50mg/dl’nin üzerinde olmalıdır.

Kolesterol Neden Yükselir?

Kandaki kolesterol seviyesinin normalin üzerinde olmasının iki farklı nedeni vardır. Bunlardan ilki diyetle vücuda alınan kolesterol miktarının yüksek olmasıdır. Kolesterol hayvansal kaynaklı besinlerle vücuda alınır. Hayvansal kaynaklı besinlerin aşırı tüketilmesi, trans yağ içeren fast food ve kızartma ürünlerinin sıklıkla tüketilmesi ve hayvansal yağların fazla kullanımı, vücuda yüksek miktarlarda kolesterol alınmasına neden olur. Beslenme dışında kolesterol yüksekliğine katkıda bulunabilecek yaşam tarzı faktörleri hareketsiz yaşam ve tütün kullanımıdır.

Besinlerle alınan kolesterole ek olarak vücutta da kolesterol sentezi yapılır. Bu nedenle kolesterol yükselmesinin ikinci nedeni vücutta endojen kolesterol üretiminin fazla olmasıdır. Vücuttaki kolesterol üretiminin fazla olmasının sebepleri üzerinde yapılan araştırmalar devam etse de yüksek kolesterolün fazla kilo ve genetik yatkınlıkla yakından ilişkili olduğu bilinmektedir. Ailesinde hiperlipidemi (kanda yağ yapıdaki maddelerde artış) öyküsü bulunan kişiler ideal kiloda olmalarına ve sağlıklı bir diyet uygulamalarına rağmen kolesterol yüksekliği sorununa sahip olabilirler. Nadir görülen bu genetik geçişli familyal hiperkolesterolemi hastalarında LDL kolesterolün vücuttan atılımı gerçekleşemez. Familyal hiperkolesterolemi hastalarında yapılan ölçümlerin sonucunda total kolesterol değerleri 300 mg/dL’nin üzerinde olarak tespit edilirken, LDL kolesterol değerleri ise 200 mg/dL’nin üzerinde olarak sonuçlanır. Yüksek LDL seviyesi bu kişilerde kalp krizi ve inme gibi durumların daha genç yaşlarda meydana gelmesine neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır.

Bu faktörler dışında birçok farklı durum kişilerde kolesterol seviyesi yüksekliğine neden olabilir:

  • Aşırı kilolu ya da obez olmak
  • Sağlıksız beslenme alışkanlıklarına sahip olmak
  • Düzenli egzersiz yapmamak
  • Tütün ürünleri kullanmak
  • Ailede yüksek kolesterole sahip bireylerin olması
  • Şeker hastalığı
  • Böbrek hastalıkları
  • Hiptroidizm
  • Bel çevresinin erkeklerde 100, kadınlarda 89 santimetrenin üzerinde olması

Kolesterol belirtileri nelerdir?

Yüksek kolesterol, kandaki seviyesinin yükselmesinin neden olduğu birtakım semptomlara ek olarak yol açtığı hastalıklar nedeniyle de bazı belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtilerden en yaygın olanları şu şekilde sıralanabilir:

  • Yüzde ve özellikle göz çevresinde oluşan sarı renkli yağ bezeleri
  • Göğüs ağrısı
  • Halsizlik ve yorgunluk
  • Ayak ve bacaklarda ağrı, uyuşma
  • Baş dönmesi